چرا شیرینی ها وسوسه مان می کنند؟

شیرینی

مهم ترین نکته در خصوص میل زیاد به شیرینی ها مانند سایر خوراکی های دیگر بحث عادت کردن ذائقه به این مواد است. آیا می دانید حس چشایی خاصیت تطابق پذیری دارد؟ یعنی اگر فردی مرتب غذای شور، شیرین و چرب مصرف کند به تدریج ذائقه اش به مقدار مشخصی از نمک، شکر و چربی عادت خواهد کرد بنابراین چنین افرادی وقتی از غذاهای کم نمک، بدون شیرینی یا کم چرب استفاده می کنند، طعم غذا برایشان خوشایند نیست و آن را نمی پسندند. واقعیت این است که هر چه مقدار این مواد در یک ماده غذایی افزایش می یابد، حساسیت سلول های چشایی به تدریج کاهش پیدا می کند ولی اگر همین فرد میزان نمک یا شیرینی دریافتی خود را مثلا از امروز به تدریج کاهش دهد، حساسیت سلول های چشایی اش مجددا افزایش پیدا خواهد کرد. این ها گفته های دکتر محمدرضا وفا، متخصص تغذیه و رژیم درمانی و دانشیار دانشگاه علوم پزشکی تهران است که در ادامه باقی آن را مطالعه می کنید… آقای دکتر! چه عاملی باعث ایجاد میل و ولع زیاد به خوردن شیرینی می شود؟ مهم ترین نکته در خصوص میل زیاد به شیرینی ها مانند سایر خوراکی های دیگر بحث عادت کردن ذائقه به این مواد است. اما مسئله دیگر در خصوص شیرینی ها این است که وقتی فرد گرسنه ای که قند خونش پایین آمده است یک ماده شیرین می خورد در مدت کوتاهی قند مصرفی وارد خونش می شود و میزان آن را بالا می برد. در نتیجه فرد احساس سیری می کند، اما پاسخ فیزیولوژیک و طبیعی بدن این است که وقتی سطح قند خون در فاصله کوتاهی بالا رفت، بدن به سرعت نسبت به آن واکنش نشان دهد و ترشح مقدار انسولین در بدن را افزایش دهد. این مسئله باعث می شود قند خون در فاصله کوتاه تری به سرعت پایین بیاید و مجددا حالت گرسنگی ایجاد شود. به همین دلیل افرادی که صبحانه نمی خورند وقتی از خوراکی های شیرین مانند انواع کیک، بیسکویت و… استفاده می کنند در فاصله زمانی کوتاهی احساس گرسنگی می کنند و مجبورند مجددا از این مواد برای پاسخ به حس گرسنگی خود استفاده کنند. این کار باعث عادت به مصرف شکر، شیرینی و در کل خوراکی های شیرین می شود و این روند به صورت یک سیکل معیوب تکرار خواهد شد. آیا این گفته درست است که «اعتیاد به شیرینی به اندازه اعتیاد به مواد مخدر یا الکل خطرناک است؟» الکل یا مواد مخدر مواد شیمیایی یا دارویی هستند و مسلما آثار آن ها نسبت به غذا یا شیرینی ها بیشتر و خطرناک تر است. واقعیت این است که با گفتن چنین جملاتی سعی می شود توجه افراد را به این نکته جلب کرد که اگر عادت مصرف بی رویه شیرینی ها به خصوص در کسانی که از نظر ژنتیکی و محیطی استعداد ابتلا به دیابت را دارند، چاق هستند، سابقه بیماری قلبی– عروقی دارند، سن بالایی دارند و… ادامه پیدا کند به تدریج دچار مجموعه ای از بیماری های متابولیک و پیچیده می شوند که درمان آن ها بسیار سخت خواهد بود و می تواند مانند یک بیماری سرطانی به تمام قسمت های بدن از جنبه های مختلف آسیب برساند و سلامت فرد را به خطر بیندازد. به همین دلیل اعتیاد به خوردن بی رویه شیرینی ها به اعتیاد به مواد مخدر و الکل تشبیه شده است. وقتی یک ماده شیرین وارد بدن می شود چه فرآیندی را طی می کند و چه تأثیراتی در بدن یا مغز می گذارد؟ قند، مهم ترین سوخت بدن است. تفاوتی نمی کند که ما چربی مصرف کنیم یا نشاسته یا پروتئین و… هر ماده ای که مصرف می کنیم طی هضم و جذب به گلوکز تبدیل می شود. پس واحد انرژی در بدن انسان، گلوکز است که ساده ترین قند از نظر بیولوژیک و بیوشیمی است. افرادی که چاق هستند در طولانی مدت بیش از نیازشان کالری دریافت کرده اند و ذخایر گلیکوژن شان پرشده است. تحرکی هم نداشته اند تا گلیکوژن شان بسوزد. در نتیجه هر چه غذا می خورند به چربی تبدیل و در بدن ذخیره می شود سوخت اصلی مغز و گلبول های قرمز خون نیز گلوکز است، ولی وجود مقدار زیادی از گلوکز در خون هم می تواند سمی باشد. البته کبد و پانکراس در شرایط عادی بدن، قند موجود در خون را کنترل می کنند و آن را بین 90 تا 110 میلی گرم در دسی لیتر (در حالت ناشتا در یک فرد سالم) نگه می دارند ولی اگر میزان قند خون از این مقدار بیشتر شود قند زیاد مانند یک ماده اکسیدکننده سمی می تواند به شدت سلامت بدن را به خطر بیندازد. قند اضافی در بدن ذخیره نمی شود؟ اگر مقدار انرژی یا کالری ای که از طریق کربوهیدرات و چربی دریافت می شود بیشتر از نیاز بدن باشد، میزان اضافه آن به صورت گلیکوژن در کبد و ماهیچه ها ذخیره خواهد شد. البته ذخایر گلیکوژن در کبد و ماهیچه ها محدود هستند. به این ترتیب که در یک فرد بالغ حداکثر 350 و اگر ورزشکار باشد، تا حدود 400 گرم گلیکوژن در کبد و ماهیچه ها ذخیره می شود. اگر ذخیره ماهیچه از گلیکوژن تکمیل شده باشد مازاد انرژی در کبد به چربی تبدیل می شود و در بافت های مختلف بدن تجمع پیدا می کند. در واقع افرادی که چاق هستند در طولانی مدت بیش از نیازشان کالری دریافت کرده اند و ذخایر گلیکوژن شان پرشده است. تحرکی هم نداشته اند تا گلیکوژن شان بسوزد. در نتیجه هر چه غذا می خورند به چربی تبدیل و در بدن ذخیره می شود. آیا این درست است که خوردن شیرینی به انسان نشاط می دهد؟ در محدوده طبیعی بله، مصرف متعادل قندها و خوراکی های حاوی کربوهیدرات، قندهای ساده که از منابع طبیعی مانند میوه های شیرین شامل انگور، کشمش، توت، خرما، انجیر و… تأمین می شوند یا شکلات های تازه و سالم کمک می کنند تا حالت هوشیاری و شادی بیشتر شود زیرا این مواد می توانند زمینه ساز سنتز واسطه های شیمیایی مانند دوپامین، سروتونین و گابا در مغز باشند. در نتیجه حالت ریلکسیشن را بیشتر می کنند، اما افراط در مصرف شیرینی می تواند اثر معکوس داشته باشد و عوارضی را به همراه آورد. بسیاری از افراد عادت دارند پس از صرف غذای شان یک خوراکی شیرین بخورند. آیا این عادت را تایید می کنید؟ طبق فرمایش پیامبر اسلام (ص) مستحب است انسان شیرینی را پس از صرف غذا بخورد. از طرفی حتما از پدربزرگ ها و مادربزرگ هایتان شنیده اید که می گویند «قبل از غذا چیز شیرین نخور تا اشتهایت کور نشه» به عبارت ساده تر دین، سنت و فرهنگ ما مصرف شیرینی ها را بعد از غذا و به مقدار کم بهتر می داند. این کار هم تا حدودی به متابولیسم بهتر مواد غذایی خورده شده کمک و تعادل بین کربوهیدرات، پروتئین و چربی را از نظر متابولیسم تنظیم می کند و هم به احساس سیری کامل منجر می شود. درحالی که اگر قند یا شیرینی قبل از خوردن غذا مصرف شود، قند خون بالا می رود و فرد اشتهایش را از دست می دهد در نتیجه غذای اصلی اش را نخواهد خورد و مواد لازم و ضروری به بدن نخواهد رسید. قطعا منظور پیامبر اسلام (ص) و متخصصان تغذیه از خوردن شیرینی، شیرینی های طبیعی است. درست است؟ بله. منظور میوه های شیرین مانند خرما، انجیر و… است. از نظر ما هم شیرینی های طبیعی همیشه ارجح هستند اما به هر حال ما در دنیایی زندگی می کنیم که شیرینی های مختلف هم جزو واقعیت های آن است. در حال حاضر غذا خوردن علاوه بر تأمین احتیاجات بدن، تفریح هم محسوب می شود. به همین دلیل نمی توانیم هیچ فردی را از خوردن یک ماده خوراکی ممنوع کنیم بلکه فقط می توانیم آن ها را محدود کنیم. از آنجا که مصرف ژله، بستنی، کیک خامه ای و… مورد پذیرش همه افراد جامعه است، همه می توانند از آن ها استفاده کنند ولی این میزان در هر فردی با توجه به شرایطی که دارد و میزان کالری ای که باید دریافت کند، متفاوت است و همان طور که اشاره شد باید در حد متعادل و محدود مصرف شود. اگر شیرینی ها با شیرین کننده های مصنوعی تهیه شده باشند چطور؟ باز هم مضر هستند؟ مصرف شیرین کننده های مصنوعی برای افرادی که سالم هستند و مشکلی ندارند به هیچ وجه توصیه نمی شود زیرا مقدار شیرینی این مواد نسبت به شیرینی حاصل از ساکاروز یا قند و شکر بسیار بیشتر است. بعضی از این مواد حدود 150 تا 300 مرتبه در مقدار وزنی مشابه شیرین تر از ساکاروز یا قند و شکر معمولی هستند. در نتیجه وقتی فردی به مصرف این مواد عادت می کند حساسیت سلول های چشایی اش به تدریج کاهش می یابد و پس از آن خوردن مواد با شیرینی کمتر برایش بی مزه جلوه می کند. نکته دیگر این که درست است که این مواد کالری ندارند اما عملکرد کبد و کلیه را در بدن افزایش می دهند بنابراین افرادی که به خصوص مشکل کبدی یا کلیوی دارند، نباید به هیچ وجه از این شیرین کننده ها استفاده کنند. افراد مبتلا به دیابت هم با توجه به شرایطی که دارند با مقدار کاملا کنترل شده می توانند از این مواد استفاده کنند. پس این طور نیست که چون شیرین کننده ها قند و کالری ندارند هر فردی می تواند هر چقدر که دلش خواست از آن ها استفاده کند. چنین باوری کاملا غلط است. بسیاری از خانم ها هنگام قاعدگی یا در بارداری میل شان به خوردن شیرینی افزایش می یابد. چرا این اتفاق می افتد؟ در دوره قاعدگی یا بارداری، متابولیسم بدن افزایش پیدا می کند و بالطبع سوخت وساز هم بیشتر می شود. متابولیسم پایه در یک خانم در دوران قاعدگی اش با توجه به شدت خون ریزی ای که دارد، بین 10 تا 20 درصد افزایش می یابد و چون به کالری بیشتری نیاز دارد تمایل به خوردن تمام خوراکی ها به خصوص خوراکی های شیرین بیشتر می شود. افرادی که صبحانه نمی خورند وقتی از خوراکی های شیرین مانند انواع کیک، بیسکویت و… استفاده می کنند در فاصله زمانی کوتاهی احساس گرسنگی می کنند و مجبورند مجددا از این مواد برای پاسخ به حس گرسنگی خود استفاده کنند. این کار باعث عادت به مصرف شکر، شیرینی و در کل خوراکی های شیرین می شود به همین دلیل توصیه می کنم در این شرایط هم حتما شیرینی را بعد از وعده غذایی اصلی مصرف کنند. در دوران بارداری هم همین طور است. متابولیسم پایه یک خانم باردار به خصوص در 3 ماهه دوم و سوم 20 درصد بیشتر از یک خانم در همان سن و شرایط است و چون به کالری بیشتری نیاز دارد به همان مقدار و نه بیشتر می تواند از مواد شیرین به خصوص میوه های شیرین استفاده کند. این مقدار می تواند به وسیله متخصص تغذیه محاسبه شود تا خانم باردار با آسودگی خاطر بارداری خود را بگذراند. چه کنیم تا ذائقه کودکانمان به سمت خوردن بیش از حد خوراکی های شیرین نرود؟ از نظر روان شناسی تغذیه، مهم ترین عادت غذایی بین سن 6 تا 18 ماهگی شکل می گیرد. یعنی زمانی که تغذیه کمکی شروع می شود تا حدود 5/1 سالگی کودک که در آن زمان تقریبا تمام غذاها را می خورد. اگر مادر با بینش کافی بتواند در این مدت تمام خوراکی ها را از گروه های مختلف غذایی با ظاهر، طعم، رنگ، بو و بافت مختلف غذاها به کودک خود بچشاند و آشنا کند، مقاومت این کودک نسبت به پذیرش غذاهای جدید کم می شود و می تواند تمام خوراکی ها را خیلی بهتر مصرف کند. هر چه این دانش و بینش کمتر باشد مقاومت کودک در خوردن غذاها بیشتر است. البته در هر سنی می توان این تغییر را ایجاد کرد اما نیازمند گذشت زمان است. در آخر چه توصیه ای برای افرادی که ولع زیادی به خوردن شیرینی ها دارند، دارید؟ توصیه می کنم مصرف شیرینی ها را به تدریج کاهش دهند و حتما بعد از وعده غذایی اصلیشان شیرینی مصرف کنند. در این صورت به مرور زمان میل زیاد ایشان به شیرینی ها کاهش خواهد یافت. بهتر است تعداد وعده ها و میان وعده های غذایی شان را به 6 وعده در روز تبدیل کنند که بین هر وعده حدود 2 تا 3 ساعت فاصله است. در هر میان وعده می توانند از مواد غذایی شیرینی مانند میوه های شیرین استفاده کنند و سپس به تدریج میزان مصرف شیرینی های مضر را کم کنند.

امتیاز 1 از 5

طراحی وبسایت و سئو توسط مهندس هرمزی ۰۹۳۶۰۶۱۳۸۱۲

اشتراک گذاری مقاله

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *

رسانه های اجتماعی